विवाद थाती राखेर समायोजन अघि बढाइने

अशोक दाहाल  
यस्तो छ, समायोजन कार्ययोजना

Nandakishor Pun and Chattraman Singh together

• २४ गते शिविर प्रस्थान
• २५ गते शिविर पुग्ने र समन्वय
• २६ गते वर्गिाकरण कार्य प्रारम्भ
• २७, २८, २९ र ३० सम्म– स्वेच्छिक अवकास र समायोजन रोज्न दिइने
• ३० गते - हतियार कन्टेनरमा राखेर सेनालाई बुझाइने, समायोजन रोज्ने लडाकु सेनाको ब्यारेकतर्फ प्रस्थान

माओवादी लाडाकुले नेपाली सेनामा पाउने दर्जा लगायतका विवादहरुलाई थाति राख्दै दलहरु आगामी ३० गतेभित्र टुंङ्गोमा पुयाउनेगरि सेना समायोजन अघि बढाउन सहमत भएका छन् । प्रमुख तीन राजनीतिक दलहरुबीच बुधबार राती भएको सहमतिसँगै सेना समायोजन विशेष समितिले चैत्र ३० भित्र माओवादी लडाकुका शिविर खाली गर्नेगरि सेना समायोजनको कार्यतालिका पारित गरेको छ । दलहरुबीच यसअघिबाटै विवादीत रहेका दर्जा निर्धारण लगायतका बिषयमा तत्काल सहमति नभए समायोजन कार्यतालिका कार्यान्वयनमा भने अझै समस्या आउनसक्ने देखिएको छ ।

एक साता अघि सचिवालयले तयार गरेको कार्ययोजना दर्जा निर्धारण, लातिम अवधि, छनौट समिति लगायतका बिषयमा सहमति जुट्न नसकेकै कारण पारित हुन सकेको थिएन । ‘यसअघिनै अधिकांश बिषयमा सहमति भएपनि केही प्राविधीक कारणले पारित हुन सकेको थिएन, आज पारित गर्ने सहमति भयो’ शीर्ष तहमा भएको सहमतिबारे जानकारी गराउँदै माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले भने ।
सेना समायोजन विशेष समिति अन्तर्गतको सचिवालयले तयार गरेको समायोजन कार्ययोजना अनुसार बिभिन्न सात स्थानमा छनौट केन्द्र स्थापना गरेर नेपाली सेनाले चैत्र मसान्तभित्रै माओवादी लडाकुलाई आफ्नो ब्यारेकमा राख्नेछ । ‘मापदण्डबारे सहमति भइसकेपछि समायोजनको सम्पूर्ण प्रकृया सेनाको मापदण्ड अनुसार नै हुनेछ, छनौट केन्द्रहरु आवश्यकता अनुसार सेनाले थप गनए पनि सक्नेछ’ विशेष समितिपछि समिति सदस्य बर्षमान पुनले भने ।

Maoists Combatants showing march at Shaktikhor, Chitwan.

विशेष समितिले अधिकृत तहका लागि मध्य पृतनाअन्तर्गत शम्सेर दल गण  भरतपुर र अन्य दर्जाको लागि पूर्वी पृतना हेडक्वाटर, ईटहरी, ९ नं बाहिनी अड्डा, सिन्धुली, मध्य पृतना, हेटौंडा, २२ नम्बर बाहिनी अड्डा, बुटवल, मध्य पश्चिम पृतना हेडक्वाटर, सुर्खेत,१९ नं बाहिनी अड्डा, दाङ , ५ नं बाहिनी अड्डा, तेघरी, कैलालीमा छनौट केन्द्र निर्धारण गरेको छ । समायोनका लागि लडाकुहरुलाई सेना र शिविर ब्यवस्थापन टोली दुवै मिलेर छनौट केन्द्रसम्म पु¥याइने छ भने समायोजन नभएसम्म लडाकुहरुको रासन भत्ता शिविरबाटै उपलब्ध गराइनेछ । त्यस्तै समायोजनमा जाने लडाकुहरुले आधारभूत र दर्जा अनुसारको छुट्टाछुट्टै दुईवटा तालिम पुरा गर्नुपर्नेछ तर तालिम गर्नुअघिनै दर्जामा चित्त नबुझे उनिहरु पुन स्वेच्छिक अवकासमा जान सक्नेछन् ।

समायोजनमा जाने माओवादी लडाकुको संख्या घटाउनका लागि यसअघि समायोजन रोजेका लडाकुलाई पुनः रोज्ने मौका दिन शुक्रबार सचिवालयले शिविरहरुमा कर्मचारी खटाउनेछ । २७ गतेबाट लडाकुहरु रहेका सबै शिविरहरुमा लाडकुहरुलाई स्वेछिक अवकास वा समायोजन रोज्ने मौका दिइनेछ । ३० गतेभित्रै समायोजनमा जाने लडाकुहरुको अन्तिम संख्या तय गरिने नेताहरुले जानकारी दिएका छन् । ‘मूल उपलब्धी ३० गतेभित्र पुन रोज्ने अवसर दिने कार्य टुंङ्गोमा पु¥याइने भयो, शिविर र हतियार सरकार मातहत आउन केही थप निर्णय भए, तथापी ३० गतेभित्रै अmझै केही निर्णय गर्न बाँकी छ’ बैठकपछि कांग्रेस नेता मिनेन्द्र रिजालले भने ।

PM, Dr. Baburam Bhattarai with Maoists Combatants.

दलहरुबीच गत कात्तिक १५ गते भएको सात बुँदे सहमति अनुसार ६५ सय बाट बढी नहुने गरि नेपाली सेनाले माओवादी लडाकुहरुलाई उनिहरुको योग्यता र क्षमता अनुसारको दर्जामा समायोजन गर्नेछ । समायोजनको मापदण्डमा उमेर, शिक्षा, वैवाहिक अवस्था लगायतका केही बिषयमा लचकता अपनाइने भएपनि माओवादी लडाकुले पाउने सबैभन्दा माथिल्लो दर्जा लगायतका केही बिषयमा भने टुंङ्गो लाग्न बाँकी छ । स्वेच्छिक अवकास रोज्ने लडाकुहरुलाई उनिहरुको तह अनुसारको आर्थिक प्याकेज उपलब्ध गराउनका लागि बजेट तत्काल निकासा गर्न समेत प्रधानन्त्रीले विशेष समिति समेत रहेका अर्थमन्त्री बर्षमान पुनलाई निर्देशन दिइसकेका छन् । सेनालाई समायोनको ब्यवस्थापन कार्य अघि बढाउनका लागि समायोजन केन्द्र लगायतका प्राविधीक बिषयहरुमा सहमति जुटिसेका कारण अब समायोजनका कार्य पछि नफर्कने कांग्रेस नेता मिनेन्द्र रिजालले जानकारी दिए । ‘जुन वातावरणमा निर्णय भएको छ, त्यसले ३० गतेसम्म समायोजन रोज्नेलाई सेनाको जिम्मा लगाउन सकिन्छ, भएका सहमतिबाट थप नयाँ सहमतिमा पुग्न सकिन्छ भन्ने भएको छ’ बैठकपछि कांग्रेसका तर्फबाट समिति सदस्य रिजालले भने ।

दलहरुबीच २६ गते समायोजनबारे सहमति भइसकेपछि २७ गतेबाटै संविधान निर्माण र शान्ति प्रकृयाका बाँकी बिषयमा सहमतिको पहल सुरु गरिने भएको छ । एमाले नेता माधवकुमार नेपालले सेना समायोनबारे सहमति भएलगत्तै सत्य निरुपण तथा मेलमिलाप आयोग र वेपत्ता आयोग गठन तथा संविधानका विवादीत बिषयमा सहमतिका लागि दलहरुले छलफल सुरु गर्ने जानकारी दिए ।
सहमति हुन बाँकी बिषयहरु

दलहरुबीच सहमति हुन नसकेको लडाकुको दर्जा निर्धारण, नेपाली सेना अन्तर्गत नयाँ बन्ने महानिर्देशनालयको संरचना, लडाकुले सेनामा प्रवेश गर्दाको तालिम अवधि र समायोजन छनौट समितिमा माओवादी प्रतिनिधी रहने/नरहने विवाद भने २६ गतेभित्र टुङ्ग्याउने सहमति भएको छ । सात बुँदे सहमति अनुुसार माओवादी लडाकुले दर्जा पाउने कांग्रेस एमालेको अडान छ भने माओवादीले सात बुँदे भित्रै रहेर मापदण्डमा केही लचकता अपनाउन सकिने प्रस्ताव गरेको छ । सात बुँदे अनुसार माओवादी लडाकुले नेपाली सेनामा सेनानी(मेजर)सम्म मात्र पाउने भएपनि माओवादीले भने महासेनानीसम्म पाउनुपर्ने अडान त्यागेको छैन । त्यस्तै माओवादीले लडाकु समायोजनको छनौट समितिमा आफ्नो प्रतिनिधी समेत रहनुपर्ने माग गरेको छ । नयाँ बन्ने महानिर्देशनालय अन्तर्गत रहने सेनालाई विकास निर्माण, औद्योगीक र सीमा सुरक्षा लगायतका जिम्मेवारी दिइने सहमति भइसकेपनि माओवादीले केही जिम्मेवारी थप गर्न प्रस्ताव गरेको छ । त्यस्तै सचिवालयको कार्ययोजनामा सेनाले सामान्य अवस्थामा भर्ना लिँदाको अवस्था सरह तालिमको प्रस्ताव गरिएपनि माओवादीले ब्रिज कोर्ष मात्र रहेका कारण भर्नाको समय केही घटाउन आग्रह गरेका कारण सहमति हुन सकेको छैन । एमाले नेता भीम रावललले १५ वटा बिषयमा सहमति भएपनि केही बिषयमा मात्र सहमति हुन नसकेको जानकारी दिए । २६ गतेसम्म आन्तरिक गृहकार्यपछि २६ गते सहमति हुन नसकेका सबै बिषयहरु टुंङ्गो लगाइने नेताहरुले जनाएका छन् ।